بەڕێوەبەرایەتی کارگێڕی و دارایی‌

کارگێڕی و دارایی، پرۆسەی بەدەستهێنان و کۆکردنەوەی توانا مرۆیی و داراییەکانە، لەپێناو هێنانەدی ئامانجەکاندا، هەروەها هۆکارێکی گرنگ و سەرەکی سەرکەوتنی تەواوی فەرمانگەو ڕێکخراو و یەکە ئیدارییەکانە، چونکە پرۆسەی بڕیاردان و ڕێکخستن و بەگەڕخستنی توانا مرۆییەکانە؛ بەتایبەت لەو شوێنانەی کە کاری تێدادەکرێت، بەمەش بەردەوام کارەکان بەکارایی ئەنجامدەدرێن، هەموو ئەمانەش لەپێناوی ئەوەدایە کە ئامانجی فەرمانگەو شوێنی کار بەدی بهێنرێت و هاوکاربێت بۆ دروستکردنی هەماهەنگی و بەفیڕۆنەدانی كات.

بەڕێوەبەرایەتى کارگێڕی و دارایی، یەکێکە لە بەڕێوەبەرایەتییە گرنگەکانی سەرجەم دام و دەزگا دامەزراوەکان؛ دابەشدەبێت بۆ چەند پرۆسەیەکی کارگێڕی و دارایی، کە بریتییە لەپرۆسەیەکی گشتگیر لەپێناو جێبەجێکردنی سیاسەتەکان و ڕاپەڕاندنی سەرجەم کارە کارگێڕی و داراییەکان و بەدیهێنانی ئامانجەکان.

ئەم بەڕێوەبەرایەتییە سەرپەرشتی و چاودێری  سەرجەم کاروبارە کارگێڕی و داراییەکانی ناو پەیمانگە دەکات، کە چەند یەکەیەک لە خۆدەگرێت کە ئەمانەن:

یەكەم: یەکەی خۆیەتی:

یەکەیەکی گرنگی پەیمانگەیە، کە ئەرکی ڕاپەڕاندنی تەواوی کارە کارگێڕییەکانی ستافی پەیمانگەی لە ئەستۆدایە، کە بریتیین لە:

  1. دەرکردنی سەرجەم فەرمانە کارگێرییەکان، کە لەلایەن ڕاگرەوە بڕیاریان لەسەر دەدرێت.
  2. تۆمارکردنی ئەو نووسراوانەی کە ئاڕاستەی پەیمانگە دەکرێت، لە تۆماری هاتوودا.
  3. تۆمارکردنی سەرجەم ئەو نووسراوانەی کە لە پەیمانگە دەردەچن، لە تۆماری دەرچوودا.
  4. چاودێریکردنی لیستی ئامادەبوون و ئامادەنەبوونی سەرجەم ستافی پەیمانگە.
  5. دروستکردنی دۆسییەی کەسی سەرجەم ستافی کارگێڕی پەیمانگە.
  6. لەئەستۆگرتنی کاروباری (مۆڵەت، پەیوەندیکردن، دەست لەکارترازان)ی سەرجەم ستافی پەیمانگە.
  7. ئەرشیفکردنی سەرجەم ئەو نووسراو و بەڵگەنامانەی کە پێویستن، بەپێی ساڵەکان هەڵدەگیرێت.

 

 دووەم: یەکەی یاسایی:

یەکەی یاسایی، یەكێكە لە یەکە سەرەکییەکانی پەیمانگە، بەشێوەیەكی گشتی یەکەی یاسایی هەڵدەستێت بە ڕاپەڕاندنی سەرجەم كاروبار و مامەڵە یاسایییەکان، پاڵپشت بە یاسایی دادنووسانی ژمارە (33)ی سالی (1988)ى، هەمواركراو بەپێی فەرمانی ژمارە (736) لەرێككەوتی 26/1/2015 دەسەڵات دراوە بەیەكەی یاسایی پەیمانگە؛ بەمەبەستی ڕاپەراندنی كاروباری دادنووسی بۆ مامەڵەكانی وەک (بەڵێننامە، دەستەبەری، پەسەندكردنی گرێبەست)، هەروەها نوێنەرایەتی پەیمانگە دەكات لە سەرجەم دام و دەزگاحكومی و ناحكومییەكاندا.

  • یەکەی یاسایی، ئەندامە لەسەرجەم ئەو لیژنانەی كە بۆ ڕێكاری فەرمانبەران و خوێندکاران دادەنرێت، وە پاراستنی دۆسیەی لێكۆڵینەوەی تایبەت بە فەرمانبەران و مامۆستایان و خوێندکارانە.
  • ئامادەكردنی تەندەر و ئەنجامدانی بەدواداچوون و ڕێكخستنی سەرجەم كاروباری پەیمانگە.
  • گرێبەست بۆ پڕۆژەكان و دانانی مەرجەكانی گرێبەست و گرێبەستەكانی خزمەتگوزاری، وەك كافتریا، وێنەگریی، فۆتۆكۆپی، ئینتەرنێت و نوێكردنەوەیان بەپێی ڕێنماییەكان.
  • بەدواداچوونی كێشە و گرفتە یاساییەکان بەهەموو جۆرەكانیەوە.

 

 

سێیەم: یەكەی ژمێریاری:

یەكەی ژمێریاری یەكەیەكی گرنگە لە سەرجەم فەرمانگەكاندا، هەڵدەستێت بە سەرپەرشتی و خەرجكردنی سەرجەم مامەڵە دارییەكان، لە خەرجی ڕۆژانە و مووچە و وانەوتنەوەی مامۆستایان و هەر خەرجیەكی تر بەپێی یاسا و رێنماییەكان، بەرپرسە لە وەرگرتنی قیستەكانی خوێندكاران و هەموو ئەو خەرجییانەی كە ئەنجامدەدرێن لە پەیمانگە.

 

چوارەم: یەكەی وردبینی:

یەكەی وردبینی یەكەیەكی پێویستە لە پەیمانگە، كە هەڵدەستێت بە چاودێریكردن و وردبینی كردنی سەرجەم كاروبارە دارایی و كارگێڕییەكان، كە ئەنجامدەدرێن لە پەیمانگە بەمەبەستی دەستنیشان كردنی هەڵە و كەمو كورتییەكان.

 

پێنچەم: یەكەی وەرزش:

ئەم یەكەیە هەڵدەستێت بە ڕێكخستن و ئامادەكردن و چاودێریكردنی سەرجەم چالاكییە وەرزشییەكانى ناوەوەو دەرەوەى پەیمانگە، كە پێویستە شانبەشانی لایەنی زانستی ئەنجامبدرێت، وەك یارییەكانی (تۆپی پێ، تۆپی بالە، تێنسى سەرمێز، شەترەنج …) ئەوانى دیکە.

شەشەم: یەكەی هونەری:

ئەم یەكەیە هەڵدەستێ بە دەستنیشانكردنی سەرجەم كەم و كورتییەكان، لە بواری كارەبایی و هونەری لە ناو بینای پەیمانگە و چاككردنیان بە شێوەكی رێك و پێك.

 

حەوتەم: یەكەی گەنجینە:

یەكەیەكی گرنگی پەیمانگەیە، كە بەرپرسە لە سەرجەم كەل و پەلەكانی پەیمانگە و هەڵدەستێت بە تۆمار كردنی ئەو كەل و پەلانەی کەدێنە ناو پەیمانگە، دەبێت لەگەڵ ئامادەكردنی دەرچوون بۆ كەلوپەلەكان كە بریتیە لە ژمێریاری 70-71

 

 هەشتەم: یەكەی كتێبخانە:

یەكەیەكی زانستی گرنگی پەیمانگەیە، بەرپرسە لە دابینکردنی سەرچاوەی زانستی گرنگ لە کتێب و کتێبی ئۆنلاین، لە بوارەکانی (تەندروستی، زانستی، فەرهەنگی زمانەکان، ژینگە، کەلتووری، مێژوو، تەکنەلۆجیا، کۆمپیوتەر …هتد)، کە دەبێتە هۆی پێشخستنی لایەنی زانستی و ڕۆشنبیری خوێندکارانی پەیمانگە، چ لەبواری خوێندنی خۆیدا یاخود لایەنی ڕۆشنبیری گشتى.

 

 نۆیەم: یەكەی پرسگە:

ئەم یەكە بریتییە لە چاوی پەیمانگە، كە بەرپرسە لە جوڵەی كەسەكان كە دێنە ناو پەیمانگە، دواتر ئاگاداركردنەوەى بەرێوەبەری كارگێڕی و دارایی و ڕێگریکردن لە هەر کەرەستەیەکی خراپ، وەک (چەک، چەقۆ، مادە کحولییەکان و …. هتد)، کە دێتە نێو پەیمانگەوە.